رله دوبل یا Double Relay یکی از اجزاء مهم در سیستم برق خودروهای انژکتوری بهحساب میآید که در حقیقت شامل دو رله مجزا در یک کانکتور 15راهه است. این قطعه با هدایت برق به قطعات کلیدی خودرو مانند پمپ بنزین، انژکتورها، کوئل، سنسور سرعت خودرو، سنسور موقعیت میل سوپاپ، شیر برقی کنیستر و المنت گرمکن دریچه گاز، نقش مستقیمی در فرایند روشن شدن و عملکرد صحیح موتور دارد و بهطور غیرمستقیم در سلامت سایر قطعات مثل اگزوز، فیلتر بنزین و… نیز تاثیر میگذارد.
اگر رله دوبل عملکرد درستی نداشته باشد، خودرو ممکن است روشن نشود یا حین حرکت مشکلاتی مانند افت قدرت، نوسان دور موتور و گاز خوردن ماشین پیش بیایند؛ زیرا برق مورد نیاز این قطعات حیاتی به اندازه کافی تامین نمیشود. بنابراین، شناخت رله دوبل و نحوه عملکرد آن برای هر راننده و تعمیرکار خودروهای انژکتوری ضروری است. در این مقاله از لوازم یدکی گندمی با ما همراه باشید تا شما را با این قطعه و نکاتی که باید درباره آن بدانید، آشنا کنیم.
کار رله دوبل در ماشین چیست؟
رله دوبل خودرو نقش مهمی در مدیریت جریان برق به قطعات حساس موتور دارد. هنگامی که سوئیچ خودرو بسته است، پایههای خاصی از کانکتور رله دوبل، برق ۱۲ ولت را به ECU و دیگر اجزاء اصلی انتقال میدهند. در این مرحله، آمادهسازی سیستم برای روشن شدن موتور انجام میشود و قطعاتی مانند سنسور دور موتور و کوئلها برق دریافت میکنند. پس از باز کردن سوئیچ، برق به پمپ بنزین، انژکتورها، شیر کنیستر و المنت گرمکن دریچه گاز هدایت میشود تا خودرو آماده استارت زدن باشد. با این هماهنگی دقیق، عملیات استارت زدن بدون اختلال و با حداقل مصرف انرژی انجام میگیرد.
در مرحله استارت و روشن شدن موتور، رله دوبل برق را بهطور مداوم به اجزاء اصلی سیستم سوخت رسانی و ECU میرساند. در صورت خرابی رله دوبل، خودرو ممکن است استارت بخورد، اما روشن نشود یا حتی این احتمال وجود دارد که موتور حین حرکت خاموش شود. این عملکرد نشان میدهد که رله دوبل فقط یک واسطه ساده در سیستم برق خودرو نیست و بهعنوان قلب سیستم سوخت رسانی و کنترل موتور عمل میکند. به همین دلیل، در صورت هرگونه اختلال در آن، عملکرد کلی خودرو به شدت تحت تاثیر قرار میگیرد.
نحوه عملکرد فنی رله دوبل
رله دوبل خودرو از دو رله مجزا تشکیل شده است که هرکدام شامل یک سیمپیچ با هسته بوبین مغناطیسی و یک کنتاکت هستند. این ساختار فنی امکان کنترل دقیق جریان برق به قطعات مختلف را میدهد. در مرحله اول، وقتی سوئیچ بسته میشود، پایه ۱۰ برق ۱۲ ولت را به ECU ماشین انتقال میدهد. سپس با باز شدن سوئیچ، برق به اجزایی مانند انژکتور خودرو، پمپ بنزین و کوئلها هدایت میشود. در نهایت هنگام استارت، رله دوبل جریان برق را بهطور پیوسته تامین میکند تا موتور بهطور کامل روشن شود و سیستم سوخت رسانی بدون مشکل عمل کند.
این کنترل سهمرحلهای باعث میشود تا برق رله دوبل با دقت به اجزاء حیاتی برسد و نوسان ولتاژ که میتواند باعث آسیب قطعات الکتریکی شود، کاهش پیدا کند. با این طراحی، هر رله مسئول انتقال برق به گروه خاصی از قطعات است و در صورت خرابی یکی از رلهها، سیستم سوخت رسانی و موتور تحت تاثیر قرار میگیرد. بهطور مثال، عدم عملکرد صحیح رله دوم میتواند پمپ بنزین را از کار بیندازد و از روشنشدن خودرو جلوگیری کند.
محل نصب رله دوبل در خودرو و اجزاء مرتبط
محل نصب رله دوبل با توجه به نوع و مدل خودرو متفاوت است. در بسیاری از خودروهای داخلی مانند پژو ۴۰۵ و سمند، این رله نزدیک رادیاتور و در سمت راننده قرار دارد؛ درحالیکه در پژو ۲۰۶ داخل محفظه BM34 نصب شده است. در خودروی پراید، رله دوبل در کنار باتری و مخزن آب رادیاتور جای گرفته و در سایر خودروها معمولا در محفظه ECU ماشین قرار دارد.
اجزاء مرتبط با رله دوبل شامل قطعاتی هستند که برق آنها از طریق این رله تامین میشود. از جمله اجزاء مرتبط میتوان به پمپ بنزین، انژکتورها، کوئل، سنسور اکسیژن، سنسور سرعت خودرو، شیر کنیستر و المنت گرمکن دریچه گاز اشاره کرد. تمامی این قطعات در عملکرد موتور و سیستم سوخت رسانی نقش مهمی دارند و بدون تامین برق کافی از رله دوبل، خودرو ممکن است روشن نشود یا حین حرکت اختلال پیش بیاید.
علائم خرابی رله دوبل
اگر بخواهیم به معرفی علائم خرابی رله دوبل بپردازیم، میتوان به جدول زیر اشاره کرد. این علائم هشداردهنده نشان میدهند که رله دوبل دچار مشکل شده است و نیاز به بررسی و تعویض دارد. تشخیص بهموقع این نشانهها از آسیب سایر قطعات الکتریکی و هزینههای بالای تعمیر جلوگیری میکند:
| علامت خرابی | توضیحات |
|---|---|
| روشن نشدن خودرو | پس از استارت زدن، موتور استارت میخورد اما روشن نمیشود. |
| عدم صدای پمپ بنزین | با باز کردن سوئیچ، صدای آغاز به کار پمپ بنزین شنیده نمیشود. |
| چراغ چک روشن نمیشود | پس از باز کردن سوئیچ، چراغ چک خودرو روشن نمیشود. |
| صدای تیک ناپدید میشود | صدای تیکمانند رله دوبل هنگام باز شدن سوئیچ شنیده نمیشود. |
| بدکارکردن موتور | افت قدرت، نوسان دور موتور و مشکلات گاز خوردن ماشین مشاهده میشود. |
علت سوختن رله دوبل چیست؟
سوختن رله دوبل اغلب ناشی از نوسانات برق، اتصال کوتاه یا استفاده مداوم در شرایط نامناسب است. اگر پایهها یا سیم پیچهای داخلی رله دچار خرابی یا سولفاتهشدن شوند، جریان برق به درستی انتقال نمییابد و قطعات الکتریکی مانند انژکتورها و پمپ بنزین تحت فشار قرار میگیرند. استفاده از برق غیراستاندارد یا مشکلات فیوز نیز میتواند باعث آسیب رله دوبل شود. همچنین، اتصال رله دوبل به ECU ماشین و قطعات حساس مانند سنسور اکسیژن و سنسور دور موتور، هرگونه اختلال در برقرسانی را مستقیم به عملکرد موتور منتقل میکند.
از دیگر علل سوختن رله دوبل که میتواند باعث شود زمان تعویض رله دوبل زودتر برسد، اضافه بار طولانی است. برای مثال، روشنماندن چراغها یا فن خنککننده هنگامی که خودرو خاموش است، فشار اضافی روی رله دوبل وارد میکند. شرایط محیطی مانند حرارت بیش از اندازه در زیر کاپوت یا رطوبت بالا نیز میتوانند باعث کوتاهشدن عمر مفید این قطعه شوند.
روش عیب یابی رله دوبل ماشین
برای عیبیابی رله دوبل، چند روش متداول وجود دارند. تست ولتاژی با استفاده از ولتمتر، بررسی میزان برق در پایههای مشخصشده کانکتور و اطمینان از جریان استاندارد، یکی از روشهای پایهای است. در صورت عدم مشاهده ولتاژ مناسب، باید جعبه فیوز و اتصالات آن بررسی شوند. همچنین، تست با دستگاه دیاگ امکان بررسی عملگرها، بهویژه پمپ بنزین و شنیدن صدای پلاتین رله را در اختیارتان میگذارد. درصورتیکه صدای پلاتین شنیده نشود، نشاندهنده خرابی رله دوبل است.
تست اهمی نیز برای اندازهگیری مقاومت سیمپیچها و اطمینان از سلامت جریان برق داخلی رله کاربرد دارد. این تست بهویژه برای شناسایی قطعی یا سولفاتهشدن سیمپیچها مفید است. بررسی ظاهری سوکت و کانکتور نیز یکی از سادهترین روشهاست که با شناسایی سولفاتهشدن یا آثار سوختگی میتوان به خرابی رله دوبل پی برد.
نکات نگهداری و افزایش عمر رله دوبل
برای افزایش عمر رله دوبل، توجه به کیفیت برق ورودی و سلامت جعبه فیوز ضروری است. استفاده از فیوزهای استاندارد و جلوگیری از نوسانات برق میتواند از سوختن رله جلوگیری کند. همچنین، بررسی دورهای محل نصب، کانکتورها و سیمپیچها برای نشانههای سولفاتهشدن یا آسیبدیدگی، اهمیت بالایی دارد. نگهداری صحیح از قطعات مرتبط مانند پمپ بنزین، کوئل و انژکتورها نیز باعث کاهش فشار روی رله دوبل میشود.
سوالات متداول
در ادامه به رایج ترین سوالات درباره رله دوبل خودرو و ویژگی های آن پاسخ داده اییم.
رله چیست و انواع رله خودرو کدام اند؟
رله نوعی کلید الکترونیکی است که با جریان کم، جریان برق مصرفی قطعات پرمصرف خودرو را کنترل میکند. در خودروها انواع رله شامل رله تکپل، رله دوبل و چندپل بهکار میروند که هرکدام وظیفه انتقال برق به گروهی از قطعات مانند پمپ بنزین، کوئل، فن خنککننده و انژکتور خودرو را بر عهده دارند.
آیا تعویض رله دوبل نیاز به تخصص یا تجهیزات ویژه دارد؟
تعویض فیزیکی رله دوبل در بسیاری از خودروها ساده است، اما به دلیل حساسیت این قطعه و ارتباط مستقیم آن با سیستم سوخت رسانی، ECU و قطعات حیاتی موتور، انجام آن بدون دانش پایه برق خودرو توصیه نمیشود.
چقدر احتمال دارد مشکل سیستم سوخت رسانی از رله دوبل باشد؟
رله دوبل یکی از مهمترین اجزاء سیستم برق خودرو است و خرابی آن میتواند باعث روشننشدن موتور یا بدکارکردن سیستم سوخت رسانی شود. اگر خودرو استارت میخورد، اما روشن نمیشود یا صدای پمپ بنزین به گوش نمیرسد، احتمال دارد که مشکل از رله دوبل باشد.