در دنیای خودروسازی امروزی، فناوری‌های پیشرفته‌ای وجود دارند که نقش حیاتی در بهبود عملکرد و افزایش ایمنی خودروها دارند. یکی از این فناوری‌های کلیدی، سنسورهای مختلفی هستند که برای نظارت و کنترل دقیق بر اجزای مختلف خودرو طراحی شده‌اند. این سنسورها به طور مداوم اطلاعاتی را درباره وضعیت خودرو جمع‌آوری و به سیستم‌های مدیریت الکترونیکی منتقل می‌کنند تا بتوان به‌صورت هوشمندانه‌تری بر عملکرد خودرو نظارت و کنترل داشت.
یکی از این سنسورهای کلیدی که در طراحی خودروهای مدرن نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند، سنسور دور موتور است. این سنسور وظیفه سنجش و پایش سرعت چرخش موتور را برعهده دارد و داده‌های حاصل از آن به عنوان یکی از ورودی‌های مهم برای سیستم‌های مدیریت الکترونیکی موتور به کار می‌رود. در ادامه به طور جامع‌تر به بررسی اهمیت و کاربردهای این سنسور در خودروها خواهیم پرداخت. با این مقاله از فروشگاه گندمی همراه باشید.
سنسور دور موتور چیست؟
سنسور دور موتور یکی از مهم‌ترین قطعات در خودروهایی با موتور انژکتوری می‌باشد که به منظور بررسی و گزارش وضعیت پیشرانه به طور لحظه‌ای به کامپیوتر خودرو، در آن‌ها تعبیه می‌شود.
سنسور دور موتور با محاسبه موقعیت مکانی پیستون و سرعت دورانی میل‌لنگ به موتور خودرو کمک می‌کند تا فرایندهای خودرو را از نظر زمانی، بهتر و راحت‌تر مدیریت کند.
به‌طورکلی در پاسخ به این سؤال که سنسور دور موتور چیست؟ می‌توان گفت قطعه‌ای مهم و حساس در خودروهای انژکتوری است که وظیفه نظارت بر میل‌لنگ و تعیین موقعیت و سرعت چرخش میل‌لنگ را بر عهده دارد.
انواع سنسور دور موتور (ESS)
سنسورهای دور موتور از منظرهای مختلف در دسته‌بندی‌های جداگانه‌ای قرار می‌گیرند که در ادامه آن‌ها را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
انواع سنسور دور موتور از نظر کارایی
سنسورهای دور موتور براساس کارایی به 3 نوع مختلف، تقسیم‌بندی می‌شوند، شامل:
- سنسور اثر HALL
- سنسور OPTO
- سنسور تغییر پذیری متغیر VR
سنسور اثر HALL
سنسور اثر HALL یکی از کاربردی‌ترین انواع سنسورهای دور موتور می‌باشد که متشکل از یک آهنربا مغناطیسی به علاوه یک قطعه الکترونیکی است. سنسور اثر HALL علاوه بر خودروها در ماشین لباسشویی و دیگر قطعات الکترونیکی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سنسور OPTO
سنسور OPTO که به حسگر نوری نیز معروف است، معمولا در خودروهای ژاپنی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از نظر رفتار و عملکردی، مشابه سنسور اثر HALL می‌باشد.
سنسور تغییر پذیری متغیر VR
سنسور تغییر پذیری متغیر VR رایج‌ترین نوع سنسور دور موتور در خودروهای ایرانی می‌باشد.
انواع سنسور دور موتور براساس رنگ پایه
سنسورهای دور موتور براساس رنگ پایه به دو نوع مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند که عبارتند از:
سنسور پایه با پایه قهوه‌ای
سنسور دور موتور با پایه قهوه‌ای اغلب خودروها در حالت عادی، مقاومتی بین 380 تا 420 دارد.
سنسور دور موتور پایه مشکی
سنسور دور موتور پایه مشکی خودروهایی نظیر پراید و نیسان وانت، مقاومتی بین 880 تا 950 دارد.
کار سنسور دور موتور چیست؟
در بخش تعریف سنسور دور موتور تا حدودی با کار و وظایف سنسور دور موتور پراید و به‌طورکلی خودروها آشنا شدیم. اکنون در این بخش از مقاله می‌خواهیم به طور مفصل‌تر به تشریح کار سنسور دور موتور و عملکرد آن بپردازیم.
گفتیم که اصلی‌ترین و کلیت کار سنسور دور موتور، نظارت بر میل‌لنگ است که با نظارت بر آن، موقعیت میل‌لنگ و سرعت چرخش آن را تعیین کرده و در اختیار موتور خودرو قرار می‌دهد. موتور خودرو نیز از اطلاعات به‌دست‌آمده به‌منظور کنترل پارامترهای مختلف خودرو نظیر زمان احتراق استفاده می‌کند.
عملکرد و نحوه کار سنسور دور موتور
اینکه عملکرد سنسور دور موتور به چه صورت است و یا نحوه کار سنسور دور موتور چگونه است؟ برای بسیاری از افراد اهمیت دارد؛ چرا که در صورت آشنایی با نحوه کار و عملکرد سنسور دور موتور می‌توان درک عمیق‌تری از این قطعه مهم پیدا کرد که به افزایش طول عمر مفید آن کمک شایانی می‌کند.
نحوه کار سنسور دور موتور به شرح زیر است:
سنسور دور موتور از نوع القایی است و تعداد دور موتور را با استفاده از یک میدان مغناطیسی، اندازه‌گیری می‌کند.
زمانی که دنده‌های موتور و یا فلایویل در حال چرخش هستند، میدان مغناطیسی سنسور، تغییر کرده و منجر به ایجاد یک جریان الکتریکی در سیم‌پیچ ماشین می‌شود. سپس جریان الکتریکی به وجود آمده به‌صورت یک سیگنال پالسی به کامپیوتر خودرو، ارسال شده و کامپیوتر خودرو از طریق پردازش اطلاعات ورودی، تعداد دور موتور را محاسبه و به‌طورکلی پارامترهای موتور را کنترل و مدیریت می‌کند در واقع نقش آن ذخیره‌سازی نیروی دورانی بر روی فلایویل است که در نتیجه آن با چرخش فلایویل، میدان مغناطیسی سنسور، دچار تغییراتی شده و یک جریان الکتریکی ایجاد می‌شود. سپس فرکانس حاصل از آن به موتور خودرو ارسال می‌شود و موتور از این اطلاعات برای کنترل پارامترهای مهم استفاده می‌کند.
وظایف سنسور دور موتور(ESS)
تا به اینجای مقاله در بخش‌های مختلف به مهم‌ترین و اصلی‌ترین وظایف سنسور دور موتور پرداختیم. اکنون در این بخش می‌خواهیم به صورت تیتروار به بررسی وظایف سنسور تور موتور (ESS) بپردازیم که عبارتند از:
- اندازه گیری و تنظیم دور موتور خودرو
- تشخیص و اعلام مقدار دور موتور خودرو به دورسنج
- گزارش حرکت فلایویل خودرو به کامپیوتر مرکزی
- تعیین زمان جرقه زنی انژکتورها به صورت دقیق
- تشخیص موقعیت پیستون
- تعیین زمان پاشش سوخت
نکات مهم در مورد سنسور دور موتور
در این بخش از مقاله قصد داریم نکات مهمی در مورد سنسور دور موتور و نحوه نگهداری و تمیز کردن آن در اختیارتان قرار دهیم تا با رعایت آن‌ها بتوانید از خرابی زودهنگام سنسور، جلوگیری کرده و طول عمر آن را به حداکثر برسانید.
سنسور دور موتور، قطعه‌ای حساس است و نیاز به مراقبت دارد.
کثیفی سنسور می‌تواند عملکرد آن را مختل کند، بنابراین حتما آن را هر چند وقت یکبار تمیز نمایید. توصیه می‌کنیم به هیچ عنوان از ابزارهای تیز یا ساینده برای تمیز کردن این قطعه، استفاده نکنید، به جای آن با استفاده از اسپری‌های مخصوص، سنسور را تمیز کنید.
از تماس سنسور دور موتور با آب، روغن، گردوغبار و یا مواد شیمیایی، جلوگیری کنید.
به هیچ عنوان سنسور را در مکانی که ارتعاش زیادی در آن وجود دارد و یا دمای آن خیلی زیاد است، قرار ندهید.
نصب سنسور دور موتور را به متخصص آن بسپارید؛ چرا که نصب آن نیازمند دقت بالا و همچنین رعایت یک سری نکات فنی مهم می‌باشد.
حتما سنسور را به صورت دوره‌ای، بررسی و عیب یابی کنید.
اهمیت این قطعه الکترونیکی در عملکرد خودرو
سنسور دور موتور یکی از مهم‌ترین قطعات الکترونیکی در عملکرد خودروها است. با وجود این قطعه الکترونیکی، کامپیوتر خودرو به راحتی از شرایط و وضعیت موتور، آگاهی پیدا می‌کند و براساس آن، میزان سوخت و هوا را تنظیم می‌کند تا عملکرد خودرو، مختل نشود.
از دیگر دلایل اهمیت این قطعه الکترونیکی در عملکرد خودرو می‌توان به نقش مهم آن در ایجاد هماهنگی بین سیستم‌های مختلف خودرو نظیر کامپیوتر گیربکس، سیستم ترمز، سیستم آنتی‌اسکید، سیستم کروز کنترل و … اشاره کرد.
سنسور دور موتور کجا قرار دارد؟
اینکه سنسور دور موتور کجا قرار دارد؟ سوال مهم دیگری است که اکنون می‌خواهیم به آن پاسخ دهیم. مکان نصب و جای سنسور دور موتور در خودروهای مختلف با هم متفاوت و به شرح زیر می‌باشد:
- سنسور دور موتور در خودروهای انژکتوری مجهز به دلکو از قبیل پراید انژکتوری مدل کیا، داخل دلکو تعبیه می‌شود.
- سنسور دور موتور پراید، پیکان، سمند، پژو ۴۰۵، ۲۰۶ و به طور کلی اغلب خودروهای انژکتوری بر روی پوسته کلاژ، نصب می‌شود.
- سنسور دور موتور در خودروهای انژکتوری جدید نظیر بنز در جلوی موتور روی قاب تسمه یا زنجیر تایمینگ تعبیه می‌شود.
خرابی سنسور دور موتور
خرابی سنسور دور موتور در اغلب موارد منجر به خاموش شدن موتور خودرو و مانع از روشن شدن آن می‌شود؛ مگر در برخی از سنسورهای دور موتور نظیر سنسورهای طرح زیمنس که در صورت خرابی، موتور خودرو روشن می‌شود، اما با دور موتور زیر 3000 RPM.
نشانه های خرابی سنسور دور موتور
خرابی سنسور دور موتور با علائم و نشانه‌های مختلفی نمایان می‌شود که از جمله اصلی‌ترین و رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- روشن نشدن خودرو با وجود استارت خوردن
- عدم نمایش صحیح دور موتور خودرو در هنگام روشن بودن
- قطعی پمپ بنزین در زمان استارت خوردن خودرو
- ایجاد حالت کات آف قبل از بالا رفتن دور موتور خودرو
- عدم فعالیت درست دورسنج
- جابجایی نامناسب دنده
دلایل خرابی سنسور دور موتور
بررسی و شناخت دلایل خرابی سنسور دور موتور یکی از مهم‌ترین اقدامات در جهت حفظ طول عمر مفید این قطعه الکترونیکی و جلوگیری از خرابی آن می‌باشد.
به طور کلی 3 دلیل اصلی برای خرابی سنسور دور موتور وجود دارد، شامل:
- قرار گرفتن سنسور در معرض گرمای شدید
- ارتعاشاتی که منجر به شکستگی و خوردگی در روی سنسور می‌شوند.
- بروز مشکلات برق رسانی اعم از سیم کشی نامناسب و یا نوسانات برقعیب یابی سنسور دور موتور
عیب‌یابی سنسور دور موتور
حال که با علائم خرابی سنسور دور موتور و دلایل خرابی این قطعه مهم آشنا شدید، وقت آن رسیده که نحوه عیب‌یابی سنسور دور موتور را مورد بررسی قرار دهیم. عیب‌یابی سنسور دور موتور به 2 روش امکان‌پذیر است، شامل:
عیب‌یابی با دیاگ
برای عیب‌یابی سنسور دور موتور با دیاگ باید به‌دور موتور خودرو هنگام استارت‌زدن، توجه داشته باشید. درصورتی‌که عدد صفر بر روی عقربه دور موتور نشان داده شود، یعنی سنسور میل‌لنگ، خراب شده است.
عیب‌یابی با دستگاه مولتی‌متر
دیگر روش عیب‌یابی سنسور دور موتور با استفاده از دستگاه مولتی‌متر امکان‌پذیر است. بدین منظور دستگاه مولتی‌متر را بر روی قسمت اهم قرار داده و پس از آن سیم‌های قرمز و مشکی را به محل مربوطه، متصل کنید. در مرحله بعدی سیم‌ها را بر روی پایه‌های یک و دو سنسور، وصل کرده و مقادیر آن‌ها را با هم مقایسه کنید.
سنسور پایه با پایه قهوه‌ای اغلب خودروها در حالت عادی بین 380 تا 420 و مقاومت سنسور دور موتور پایه مشکی خودروهایی نظیر پراید بین 880 تا 950 است.
نکات خرید سنسور دور موتور
ازآنجایی‌که نمونه‌های فیک سنسورهای دور موتور در بازار به‌وفور یافت می‌شود، در این بخش از مقاله لازم دانستیم مهم‌ترین نکات خرید سنسور دور موتور را مورد بررسی قرار دهیم تا بتوانید سنسور دور موتور اصل و باکیفیتی را خریداری کنید.
اولین نکته خرید سنسور دور موتور اصل این است که به فروشگاه‌های معتبر مراجعه کنید. فروشگاه‌های معتبر، اصالت محصولات خود را تضمین کرده و در نتیجه می‌توانید با خیالی آسوده خرید کنید. همچنین فروشگاه‌های معتبر و باسابقه به شما مشاوره خرید نیز ارائه می‌دهند.
دیگر نکته مهم خرید سنسور دور موتور، توجه به نوع سنسور است. سنسورهای مختلفی مانند هال افکت، مغناطیسی و القایی در بازار وجود دارند که بهترین نوع آن باید باتوجه‌به نوع خودرو انتخاب شود.
تعمیر و رفع خطای سنسور دور موتور
درصورتی‌که پس از عیب‌یابی سنسور دور موتور، از خرابی آن اطمینان حاصل کردید، باید دراسرع‌وقت نسبت به رفع خطای سنسور دور موتور، اقدامات لازم را انجام دهید.
متأسفانه سنسور دور موتور، قابل‌تعمیر نیست و در صورت خرابی، باید آن را تعویض نمایید. بدین منظور سنسور را از محل نصب شده، خارج کرده و مکان نصب سنسور جدید را به‌خوبی تمیز نمایید. سپس سنسور جدید را با رعایت نکات فنی آن در محل موردنظر، نصب نمایید. پیشنهاد ما این است که برای نصب سنسور دور موتور به یک تعمیرکار حرفه‌ای مراجعه کنید تا به‌درستی در جای مناسب خود تعبیه شود.
به‌طورکلی برای رفع خطای سنسور دور موتور باید مراحل زیر را پشت سر بگذارید:
خواندن کد خطا
با استفاده از دستگاه دیاگ، می‌توانید کد خطای سنسور دور موتور را بخوانید. علاوه‌برآن باتوجه‌به چراغ چک موتور و نوع چشمک‌زدن چراغ نیز می‌توانید متوجه کد خطای آن شوید.
تفسیر کد خطا
در مرحله بعدی می‌توانید به کمک دفترچه راهنمای خودرو، کد خطای موردنظر را تفسیر نمایید. علاوه‌برآن می‌توانید از یک مکانیک برای تفسیر کد خطا، کمک بگیرید.
برطرف نمودن مشکل
مشکل به وجود آمده با یکی از 3 روش تمیزکردن سنسور، تعویض سنسور و یا رفع مشکلات سیم‌کشی، برطرف می‌شود.
پاک‌کردن کد خطا
پس از رفع خطای سنسور دور موتور، کد خطا را با استفاده از دستگاه دیاگ از حافظه ECU پاک نمایید.
کثیفی سنسور دور موتور
کثیفی سنسور دور موتور می‌تواند عملکرد صحیح این سنسور را تحت‌تأثیر قرار دهد. زمانی که سنسور دور موتور دچار کثیفی می‌شود قادر به ارسال صحیح سیگنال به ECU نخواهد بود و در نتیجه مشکلات مختلفی در موتور خودرو بروز پیدا می‌کند. از جمله این مشکلات می‌توان به بروز اختلال در سیگنال، خرابی سیستم تشخیص و کاهش دقت سنسور اشاره کرد.
در چنین شرایطی نیاز به تعویض سنسور نیست، بلکه با تمیزکردن آن می‌توان مشکل را برطرف نمود.
برای تمیزکردن سنسور دور موتور، آن را از موتور خارج کرده و نوک سنسور را به‌خوبی، تمیز نمایید. سپس مجدد آن را در محل مناسب خود، نصب نمایید
عمر مفید سنسور دور موتور
عمر مفید سنسور دور موتور به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد که از جمله اصلی‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شرایط عملکرد
- نوع سنسور
- کیفیت ساخت
- نحوه استفاده و نگهداری
اما به طور کلی عمر مفید اغلب سنسورهای دور موتور، چیزی حدود 100.000 تا 150.000 کیلومتر می‌باشد.